menu
tytul: Co znaczy zachowanie we właściwym stanie ochrony gatunku Natura 2000 – na przykładzie przeplatki maturnatytul: Lasy łęgowetytul: Restytucje i reintrodukcjetytul: Monitoringtytul: Przeplatka auriniatytul: Rośliny żywicielskie i nektarodajne przelatki maturnytytul: Jak obserwować motyletytul: Motyle leśne

Najbliżsi krewni przeplatki maturny Euphydryas maturna (L.) w Polsce

Według różnych źródeł w granicach naszego kontynentu, biorąc pod uwagę przyjmowaną granicę Europy i Azji na Uralu i przedpolach Kaukazu, wykazano dotychczas 21 gatunków przeplatek z plemienia Melitaeini (Tshikolovets 2011).

 W Polsce stwierdzono dotąd występowanie dziewięciu przeplatek, dwóch z rodzaju Euphydryas: maturna E. maturna (L.) i aurinia E. aurinia (Rott.) oraz siedmiu z rodzaju Melitaea F.: atalia M. athalia (Rott.); aurelia M. aurelia Nick.; britomartis M. britomartis Assmann; diamina M. diamina (Lang); didyma M. didyma (Esper); cinksia M. cinxia (L.) i febe M. phoebe (Denis et Schiff.).

Przeplatka aurinia Euphydryas (Eurodryas) aurinia (Rottemburg, 1775)
W Europie zasięg tego gatunku obejmuje sporą część kontynentu, wyłączając na południu wyspy na Morzu Śródziemnym oraz przeważającą część Skandynawii (wraz z Islandią) a także północne obszary Rosji. W niektórych krajach Europy skrajnie nieliczny lub wymarł (Belgia i Holandia). W początkach zeszłego wieku gatunek był szeroko rozmieszczony na terenie Polski, szczególnie w północnej i zachodniej części kraju. Następnie odnotowano spadek liczebności i zanik niektórych stanowisk, do czego niewątpliwie przyczyniły się prace melioracyjne. Obecnie przeplatka aurinia notowana jest w kilku rejonach, gdzie tworzy mniej lub bardziej izolowane skupiska stanowisk (Podlasie, Polesie Lubelskie, Kielecczyzna, Kotlina Sandomierska, Beskid Niski i Dolny Śląsk). Ponadto występuje na szeregu niewielkich i często izolowanych stanowiskach w Puszczy Białowieskiej, Kampinoskiej, na Roztoczu i Płaskowyżu Tarnogrodzkim (Głowaciński i Nowacki 2004; Pałka 2010; Warecki 2010; Sielezniew i Dziekańska 2010). Pewnym optymizmem napawa fakt ustanowienia w miejscach liczniejszego występowania przeplatki aurinii obszarów specjalnej ochrony siedlisk, tzw. OSOS w ramach sieci ekologicznej Natura 2000. Przykładowo największa znana populacja w Polsce południowo-zachodniej stanowi główny przedmiot ochrony w PLH020102 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego (Reczyńska i in. 2012).
Gatunek chroniony prawem polskim i unijnym.

Przeplatka atalia Melitaea athalia (Rottemburg, 1775)
Gatunek szeroko rozpowszechniony w Europie zarówno południowej jak i północnej, bardzo rzadki na Wyspach Brytyjskich, gdzie występuje wyłącznie w południowo-wschodniej Anglii. Pospolity w naszym kraju, uznawany za najliczniejszego krajowego przedstawiciela omawianego plemienia.
Gatunek niechroniony i niezagrożony na terenie kraju (Sielezniew i Dziekańska 2010).

Przeplatka aurelia Melitaea aurelia Nickerl, 1850
Motyl spotykany w środkowej i południowo-wschodniej części Europy. Ginący w zachodniej części areału. Najrzadsza spośród krajowych przeplatek, znana z pojedynczych stanowisk w południowej części Polski (Beskid Niski) i północno-wschodniej (Podlasie).
Gatunek niechroniony prawem polskim, chociaż na Polskiej liście gatunków ginących i zagrożonych (Głowaciński i Nowacki 2004) umieszczony w jednej z najwyższych kategorii – bardzo wysokiego ryzyka EN (Sielezniew i Dziekańska 2010). Motyl ten niewątpliwe zasługuje na ochronę prawną i działania z zakresu czynnej ochrony jego siedlisk. Ponadto w Polsce wymaga stosownych badań nad rozmieszczeniem i ekologią.

Przeplatka britomartis Melitaea britomartis Assmann, 1847
Motyl zanikający w wielu rejonach Europy, obecnie notowany niemal wyłącznie w części środkowej i wschodniej kontynentu. Podobnie jak w Europie gatunek ten jest dziś w kraju stosunkowo rzadki. Tworzy izolowane populacje na Podlasiu, w Puszczy Białowieskiej, na Lubelszczyźnie, w Beskidzie Niskim i w okolicach Kielc. Interesującym na tym tle faktem jest opisanie tego gatunku przez Assmanna na podstawie osobników zebranych w okolicach Chrząstawy Wielkiej koło Wrocławia (locus typicus), gdzie od dawna motyl ten nie jest już notowany.
Gatunek niechroniony prawem polskim, jednak zagrożony i umieszczony na Polskiej liście gatunków ginących i zagrożonych (Głowaciński i Nowacki 2004) w kategorii wysokiego ryzyka VU (Sielezniew i Dziekańska 2010). Motyl ten wymaga prowadzonych na leśnych terenach działań z zakresu ochrony czynnej.

Przeplatka diamina Melitaea diamina (Lang, 1789)
Motyl występujący głównie w środkowej części kontynentu, z izolowanymi populacjami na północy i południu Europy (populacje z Hiszpanii i Włoch wyodrębnione są w osobne podgatunki). Gatunek wymarł w Holandii i w Danii. Przeplatka diamina nadal jest w naszym kraju szeroko rozmieszczona z wyjątkiem części południowo-zachodniej (Dolny Śląsk i Wielkopolska), gdzie jest już bardzo rzadkim elementem lepidopterofauny.
Gatunek niechroniony prawem polskim, ale uznany (mimo nadal szerokiego rozmieszczenia w kraju) za zagrożony i umieszczony na Polskiej liście gatunków ginących i zagrożonych (Głowaciński i Nowacki 2004) w kategorii wysokiego ryzyka VU (Sielezniew i Dziekańska 2010). Główne przyczyny zaniku w południowo-zachodniej Polsce to melioracje oraz zbyt intensywne użytkowanie podmokłych łąk.

Przeplatka didyma Melitaea didyma (Esper, 1779)
Motyl występujący głównie w południowej części kontynentu, rzadki lub nieobecny w środkowej i północnej Europie. Wymarł w Belgii i Luksemburgu. W naszym kraju występuje w północno-wschodniej i środkowej części.
Gatunek niechroniony w naszym kraju, ale z uwagi na ograniczony i zmniejszający się zasięg uznany (mimo nadal szerokiego rozmieszczenia w Polsce) za zagrożony i umieszczony na Polskiej liście gatunków ginących i zagrożonych (Głowaciński i Nowacki 2004) w kategorii wysokiego ryzyka VU. Według Sielezniewa i Dziekańskiej (2010) wymaga ochrony czynnej w formie działań zapobiegających sukcesji, usuwania nalotów drzew i krzewów oraz wypalania płatów roślinności.

Przeplatka cinksia Melitaea cinxia (Linnaeus, 1758)
Motyl wykazywany z większości państw europejskich, północna granica zasięgu przebiega przez południową Anglię (wyspa Wight) i południowe krańce Półwyspu Skandynawskiego. W przeciwieństwie do kilku innych krajów naszego kontynentu, motyl nadal w Polsce szeroko rozprzestrzeniony z wyjątkiem regionów zachodnich i obszarów górskich.
Gatunek niechroniony i niezagrożony w naszym kraju.

Przeplatka febe Melitaea phoebe (Denis et Schiffermuller, 1775)
Przeplatka febe występuje głównie w południowej i wschodniej Europie, z nielicznymi stanowiskami w środkowej części kontynentu i krajach Bałtyckich. Wymarła w Belgii i Luksemburgu. Gatunek od niedawna spotykany w naszym kraju, gdzie odnotowano go na dwóch stanowiskach w Beskidzie Niskim i w Bieszczadach. Do tej pory niestwierdzony na Suwalszczyźnie mimo bliskości licznej populacji na Litwie. Z Puszczy Białowieskiej niepotwierdzony od 1988 roku (Dawidowicz i in. 2013).
Z uwagi na rzadkie występowanie w naszym kraju jej stanowiska powinny być objęte stosowną formą ochrony.

Literatura
Dawidowicz Ł., Wagener G., Jarska W., Buczyński P. 2013. Przyczynek do wiedzy o rozmieszczeniu Melitaea phoebe (Denis et Schiffermüller, 1775) (Lepidoptera: Nymphalidae) w Polsce. Wiad. Entomol., 32: 76.
Głowaciński Z., Nowacki J. (red.) 2004. Polska czerwona księga zwierząt. Bezkręgowce. Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie, Akademia Rolnicza im. A. Cieszkowskiego w Poznaniu: 448 ss.
Pałka K. 2010. Przeplatkaka aurinia Euphydryas aurinia (Rottemburg, 1775). [W:] M. Makomaska-Juchiewicz (red.). Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Część I. GIOŚ, Warszawa: 59-72.
Reczyńska K., Tarnawski D., Kadej M., Świerkosz K. 2012 Łąki Gór i Pogórza Izerskiego. Specjalny Obszar Ochrony siedlisk Natura 2000. PLH020102, ss.: 174-176. [W:] K. Świerkosz, K. Zając, H. Liberacka, M. Łysiak (red.). Obszary Natura 2000 na Dolnym Śląsku. RDOŚ we Wrocławiu, Wrocław: 331 ss.
Sielezniew M., Dziekańska I. 2010. Motyle dzienne (w serii Fauna Polski). Multico, Warszawa: 336 ss.
Tshikolovets V.V. 2011. Butterflies of Europe & the Mediterranean area. Tshikolovets Publications, Pardubice: 544 ss.
Warecki A. 2010. Motyle dzienne Polski. Atlas bionomii. Wyd. Koliber, Nowy Sącz: 320 ss.

oserwisie

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ

info.php?dzial=2&kat=14&art=13

Rośliny żywicielskie i nektarodajne przelatki maturny

Wiele gatunków owadów w czasie całego cyklu rozwojowego odżywia się odmiennym pokarmem w zależności od stadium rozwojowego.


Lasy łęgowe


Motyle a inwestycje


Łęgi nad Odrą


Natura 2000 w lasach łęgowych


imgstopka
link terra